Verklarende woordenlijst


 
Bunder

Bunder =  1 hectare.

   
Cijns Belasting, rente.

Het woord 'cijns' is een term die we zowel in als na de middeleeuwen regelmatig in onze archieven tegenkomen. Cijnzen zijn ontstaan uit het leenstelsel, voortvloeiende uit de feodale verhoudingen in de middeleeuwen. Het woord is afgeleid van het Latijnse 'census' en heeft volgens het woordenboek verschillende betekenissen: schatting, belasting, grondrente en erfpacht.

De betekenis die wij hanteren (overgenomen uit de gids 'Hoenen en kapoenen') luidt als volgt: "Een cijns is een recht op een jaarlijkse uitkering uit onroerende zaken, bijvoorbeeld een stuk grond of gebouw, uit ambten (bijvoorbeeld een secretarisambt), of uit het gebruik van andermans recht, bijvoorbeeld de zeggenschap over onontgonnen gronden." Dat recht heeft dan een periodieke, meestal jaarlijkse betaling tot gevolg. De betaling kon in geld, maar ook in natura worden voldaan en werd tevens vaak aangeduid met de term 'cijns.' De meest voorkomende betalingen in natura waren in kapoenen en granen.
(Bron: http://www.bhic.nl/onderzoeken/hulp-bij-onderzoek/cijnsregisters )


(Zie "Ganzewei en "Hoendernest")

   
Consort mede-eigenaren. Zie: "Kerkakker".
   
Drieslagstelsel Voordelige landbouwmethode uit de Middeleeuwen. Lees meer....
   
El 1 centiare
   
Hova

1 hova = ongeveer 12 bunder, maar dit kon van streek tot streek verschillen. (Zie "Hoef")

   
Kapittel

Een kapittel is een geestelijke gemeenschap of bestuurscollege. Meestal betreft het een gemeenschap van katholieke of anglicaanse geestelijken, verbonden aan een kathedraal, kapittelkerk of klooster. De naam kapittel werd aan dit college gegeven omdat tijdens bijeenkomsten in de kapittelzaal een kapittel of hoofdstuk uit de Bijbel werd voorgelezen  (Zie "Bieskampen")

   

Morgen

 

oude oppervlaktemaat. Met een morgen wordt een gebied aangeduid dat in een ochtend kon worden geploegd; een morgen is meestal iets minder dan een hectare groot; de precieze grootte is echter streekgebonden; in het Land van Maas en Waal hanteerde men de Rijnlandse morgen; dat is ongeveer 8516 vierkante meter (denk aan zwembad "De Zeven Morgen"),

   
NAP

Het Normaal Amsterdams Peil (meestal afgekort tot NAP) is de referentiehoogte ofwel peil waaraan hoogtemetingen in Nederland worden gerelateerd (Zie "Berg").

   
OAT Oorspronkelijke Aanwijzende Tafels (OAT). Lees meer ....
   

Oude oppervlaktematen

Een Rijnlandse morgen (ca. 8516 vierkante meter) kan worden onderverdeeld in 6 hont, een hont (ook wel 'hond' of 'honderd') in 100 vierkante Rijnlandse roeden, en een roede in 12 x 12 = 144 vierkante voet.

In 1806 werd de Rijnlandse morgen de standaardmaat in het Koninkrijk Holland, totdat in 1810 het metrisch stelsel werd ingevoerd. (Bron: Wikipedia)

1 morgen = 6 hont = 600 roeden (Rijnland)
1 hont = ca.1419 m2
1 roede = 14 m2

   
Roede 1 are
   

Stoppelbloot

het moment waarop de oogst van het veld was; vaak begin en einde van een pachttermijn. Ook bij de feitelijke overdracht van landerijen werd vaak gewacht tot er geoogst was (Zie "De Brouwerij")

   
Tiend

belasting, bestaande uit een tiende van de oogst, een tiende van het bezit aan vee, enzovoorts.

Het kapittel van Xanten had in Dreumel het zogenaamde tiendrecht. Dit recht hield in dat uit de opbrengsten van de landerijen (Xanten bezat hier meer dan 9000 morgen land!) de kerk onderhouden moest worden (Zie "Bieskampen")