Dreumelse kermissen in vroeger tijden

Heeft u aanvullingen of opmerkingen?
Mail ons!

met dank aan: de vertaalgroep en Jan Reuser

 

Al geruime tijd houdt Tremele zich bezig met archiefonderzoek en met behulp van bovenstaande vrijwilligers slaagden we erin een aantal aardige kermiswetenswaardigheden uit het verre verleden boven water te halen.

Tegenwoordig vieren we in Dreumel kermis op de eerste zondag van de maand augustus. Vier dagen lang komen mensen naar het kermisterrein aan de Rooijsestraat tussen de R.K. Kerk en garagebedrijf Piet Smits om daar elkaar te ontmoeten, van de attracties te genieten of om een biertje te drinken. Sinds 1984 begint de kermis op zaterdag.

Jaren geleden was er alleen maar kermis op maandag en dinsdag, want het gaf geen pas om op de "Dag des Heeren" kermis te vieren. Ook was toen de kermis niet in augustus maar in andere maanden. Verder zijn er jaren geweest dat er helemaal geen kermis gevierd werd. Ook dat had weer allerlei oorzaken. Aan de vooravond van de jaarlijkse kermis neemt Tremele u mee naar de Dreumelse kermissen in vroeger tijden........
 
 

Kermis in de 19e eeuw

 

 De kermis van Dreumel komt voor het eerst ter sprake tijdens een raadsvergadering op 10 juni 1847. Onder leiding van burgemeester G. van Welie besluit men de kermis van dat jaar niet door te laten gaan.

Aanleiding hiervoor is de slechte toestand waarin het dorp op dat moment verkeert onder meer als gevolg van het voor de zoveelste keer mislukken van de aardappeloogst......

t burgemeester Gerardus van Welie

 

  

 
"Daarbij in aanmerking genomen:
1° den ongelukkige toestand waarin het grootste gedeelte der ingezeetenen deezer gemeente thans is verkeerende niet alleen ten gevolge van den mislukte oogst van de aardappelen die men alhier nu jaren te verduren heeft gehad.
 
2° den ….. toestand en de groote behoefte daaruit ontstaan waardoor het niet houden der kermis, weinig of geen verlies aan de gemeente inkomsten kan te weeg brengen en ook de winst=derving voor neringdoende Ingezeetenen, van geen belang is te achtten.

 
 
En dus besluit de gemeenteraad: "Zo is besloten: Dit jaar de gewone kermis, invallende op den 4 Julij eerstkomende, niet te houden".
(bron: raadsverslag 10 juni 1847)
 
Verordening voor Herbergen en Tapperijen
De grote hoeveelheid herbergen en tapperijen zorgen regelmatig voor overlast als gevolg van drinkgelagen en vechtpartijen. Om de orde en rust in de gemeente enigszins te garanderen besluit de gemeenteraad van Dreumel  op 22 juni 1854:

"dat het nodig en dienstig is te achten, dat er vaste bepalingen gemaakt worden op het houden van muziek en Danspartijen bij Kermissen en andere gelegenheden en het openstellen der Herbergen en Tapperijen".
(bron: raadsverslag d.d. 22 juni 1854)
 
Cholera-epidemie
In 1866 heerst er een grote cholera-epidemie in Nederland, wat het gemeentebestuur doet besluiten de kermis niet door te laten gaan.........
 
"De voorzitter steld voor om dit jaar de kermis welke op den achtste Julij aanstaande invalt tot wering der heerschende cholera niet te doen plaatshebben en dat in de Gemeente alsdan niet zal worden toegelaten muziekanten en liedjes zangers met of zonder draaiorgels of Tableaux Googelaars vertooners van Gijmnastische en soort gelijke vertooningen enz."
(bron: raadsverslag d.d. 7 juni 1866)
 
 
Kermis in de gemeenteraad - 1
Ook in de Dreumelse gemeenteraad was het regelmatig kermis. Niet jaarlijks, maar soms bijna wekelijks! Over allerlei onderwerpen vloog men elkaar in de haren. Zo ook over de jaarlijkse kermis.
     

Op 14 juni 1914 komt het tot een grote aanvaring tussen raadslid Numans en burgemeester van Eijseren. (Het is overigens niet de eerste keer dat beide heren met elkaar in de clinch liggen). Eerstgenoemde heeft geruchten in het dorp gehoord dat de burgemeester voornemens is om geen vergunning te verlenen voor muziek en vermakelijkheden.

Van Eijseren beaamt dat maar is bereid - mocht de raad anders willen - zijn voornemen niet uit te voeren. Hij meent echter in de geest van de gemeenteraad te handelen wanneer de kermismaandag wordt uitgesloten.

J. Numans

  

G. van Eijseren
 
Numans heeft echter een andere mening:
 

 
De burgemeester zegt toe de verordening te zullen uitvoeren, maar wil voor wat betreft de maandag zich alle vrijheid voorbehouden. Numans krijgt steun van raadslid van den Bos die aangeeft dat de burgemeester de verordening heel anders wil uitvoeren dan dat de raad wil. Ook raadslid van Deursen ondersteunt Numans.
 
De discussie loopt steeds hoger op. De heer Boumans vraagt zich af waar een raad toe dient, "als men zich toch niet aan diens meening stoort".
 
Burgemeester van Eijseren weigert echter zijn medewerking te verlenen. Dit maakt Numans zo boos dat
 

 
De burgemeester antwoordt als volgt:
 

 
Hoe een en ander verder afgelopen is, is ons helaas niet bekend.
 
 

  Oude kermisfoto uit 1935. Op de achterste rij van links naar rechts: Hanne v.d. Boom - van Rijn, Mieke van Rijn - van Kruijsbergen, Tonia Luijpen - Lamers, Hendrik van Rijn, Hent Luijpen, Ciska v.d. Bosch - Luijpen. In de kinderwagen: Anneke v.d. Bosch. De twee meisjes zijn Anna (links) en Lies (rechts) Sas  
 
Kermis in de jaren '20 en '30
In de laatste jaren van de Eerste Wereldoorlog werd er geen kermis gehouden. Ondanks de Nederlandse neutraliteit was het leger wel degelijk gemobiliseerd. Het gaf geen pas om in deze tijd van onzekerheid kermis te vieren. Op 20 september 1919 maakt de Waalbode (de vooroorlogse Zakengids) weer melding van een kermis in Dreumel. .......
 

 
Op 4 februari 1922 komt er vanuit de plaatselijke geestelijkheid bij monde van pastoor Wevers het verzoek de kermis te verplaatsen naar een vroeger tijdstip. Wethouder van den Bos stelt eind augustus voor en raadslid van Beers kiest voor begin augustus. Het laatste voorstel wordt aangenomen.......
 

 
Tot op de dag van vandaag wordt dit raadsbesluit in stand gehouden met dit verschil dat er in 1922 alleen nog maar sprake was van kermis op maandag en dinsdag. Want zoals al eerder gezegd was de zondag de "Dag des Heeren" en daar werd in die tijd niet aan getornd.

En zo vond de kermis in de jaren '20 en '30 plaats in de Rooijsestraat tegenover het gemeentehuis.

Dat leiden wij af uit een afbeelding die we vonden in het fotoboek van Marte Kuijpers waarop hij met zijn vrouw Mien door de Rooijsestraat wandelt op weg naar van Kraaij (?)

Op de achtergrond ontwaren we de prachtige treurwilg die op het kerkhof stond en daarachter het gemeentehuis met daar tegenover de draaimolen.

.

     
Het is moeilijk een beeld te krijgen van de kermis zelf want daar zijn helaas geen foto's van. Toch geeft een kort berichtje in de Waalbode van 4 augustus 1923 wat uitsluitsel.....

   
Daarnaast was er ook een zweefmolen op de Dreumelse kermis zo lezen we in het bericht over de inschrijving (Waalbode 21 juli 1923).De heer J. Markslag uit Hengelo is de hoogste inschrijver voor een bedrag van HFL. 65,50

   
De danstent was ook een trekpleister van jewelste. Zoals de naam al zegt kon daar gedanst worden op live muziek van een orkestje. Regelmatig komen daarbij Dreumelse inschrijvers voorbij zoals Klaas de Rijk, J. van Eeuwijk en H. Smulders.

 
t Op de foto links zien we Hent Luijpen met zijn kleindochter Anneke v.d. Bosch.

Op de achtergrond zien we aan de rechterkant, net voor het gemeentehuis, de danstent staan. (de burgemeesterswoning was toen nog niet gebouwd!)
Naast het gemeentehuis was het café van Schraven. Tijdens de kermis was niet alleen het café open, maar ook de tegenover gelegen kamer.

Daar werd een dansvloer ingelegd en een paar banken geplaatst voor de (echt)paartjes.

In een hoek speelde een bandje o.l.v. saxofonist J. de Jong, die in die dagen ook dirigent van de kerkelijke Harmonie St. Barbara was.


▲jaren '50. L-R: Anneke van Rijn - v.d. Bosch, Antoon van Rijn, Annie v.d. Bosch, Toon v.d. Bosch.
 
 
Het café was dan bestemd voor de ouders zodat men het een en ander in de gaten kon houden. Verder was er kermis bij van Kraaij en de wed. Grada van Wichen (later J. van Deursen)

Naast Schraven was een fietsenstalling. Die werd in de jaren '30 beheerd door Helm van Rijn en Rien van Baren. Men betaalde een paar centen en de fiets werd "bewaakt".

t Helm van Rijn
 
De Dreumelse kermis wordt jaarlijks prima bezocht, zo schrijft de Waalbode op 6 augustus 1927. Er wordt goed verkocht en er is geen enkele wanklank te bespeuren.....


 

 
  De entree van een danstent. L-R: Gerrit Vink, Johan van Wijk, achter de kassa Klaas de Rijk en rechts meester Harrie Vermeulen. Het is onbekend of deze foto tijdens een kermis genomen is.  
 
Een en ander stemt een aantal leden van de gemeenteraad tot grote tevredenheid. Het brengt de heren D. J. Merks, L. Bouwman en W. Kooijmans ertoe om tijdens de raadsvergadering van 28 oktober 1928 een drietal voorstellen in te dienen, te weten:
 

 
Nou....... en dan is het weer.....
 
Kermis in de gemeenteraad - 2
Op 27 oktober 1928 doet de Waalbode verslag van een enerverende gemeenteraadsvergadering. De heren Merks, Bouwman en Kooijmans krijgen gelegenheid hun voorstellen toe te lichten. Dat doen ze met onder meer de volgende argumenten:
 
 
   
   

 
 
  Eind jaren ’40: L-R: Daan van Sommeren en Lard van Hoften  
  Eind jaren ’40: L-R: Antje van Hoften, Jo Kooijmans en …..?  
 
Daarna komt burgemeester van Erp aan het woord. Namens B en W veegt hij in scherpe bewoordingen met de heren Merks, Bouwmans en Kooijmans de vloer aan. De verstandhouding tussen de raad en de burgervader is al lange tijd niet best. Dat uit zich regelmatig in discussies tijdens de gemeenteraadsvergaderingen. En dus nu ook weer.
 
Allereerst krijgen de heren een paar veren toegestopt:
"Het voorstel is goed verzorgd en dat laat juist dikwijls veel te wenschen over. De heeren hebben dan ook verstandig gedaan den secretaris te verzoeken het voorstel voor hen in schrift te brengen en de bedoeling goed te omschrijven".
 
Van Erp vervolgt met:
 


 
Voila, de toon is gezet! Punt voor punt bestookt de burgemeester de voorstellen met tegenargumenten. Allereerst maakt hij duidelijk .....
 

 
En, zo voegt de burgemeester er fijntjes aan toe, dat onder de terminologie "plaatselijk bestuur" in geen geval kan worden verstaan "De Raad"! Mogelijk kan onder de term "plaatselijk bestuur" Burgemeester en Wethouders worden verstaan, maar ook die deur gooit van Erp dicht door te zeggen:
 

 
Burgemeester van Erp vervolgt met een aantal tegenargumenten:
 

   
   
   
De burgemeester besluit zijn betoog met:
 

 
Het betoog van de burgemeester had blijkbaar indruk gemaakt want het voorstel van de heren Merks, Bouwmans en Kooijmans haalde het niet, zo schreef de Gelderlander op 23 oktober 1928:
 

 
 
Café Marte Kuijpers met Marte in de hoofdrol Café 't Zwaantje: R-L: Gerrit en Jan van Koolwijk
 

  Kermis 1955: L-R: Riek Biesmans-Vink, Tonnie v.d. Bosch en Jan van Leur voor hotel-café Centraal  
 
In 1932 dreigt de kermis niet door te gaan. De crisis die dan de hele wereld teistert is voldoende aanleiding de kermis af te schaffen.........
 



 
 
Maar........ op 20 juli van hetzelfde jaar komt de gemeenteraad toch terug op hun eerder genomen beslissing en laat de kermis toch doorgaan........
 

 
En dat de kermis door is gegaan bewijst onderstaande advertentie waarin Grada van Wichen haar hotel aanbeveelt
 

 

de Rooijsestraat met in het midden het hotel van Grada van Wichen