|
Kerstmis in een middenstandsgezin
Ik
kan me herinneren dat wij in de jaren ’50 en ’60 ieder jaar een
kerstboom hadden met echte kaarsjes. Het was een godswonder dat er
nooit brand uitbrak want we hebben wat afgesmolten.
We
hadden een heerlijk ontbijt en kerstdiner, het werd altijd gezellig
gemaakt. Alleen vond ik het jammer dat er bij ons thuis nooit na de
nachtmis een lekkere koffietafel was, zoals dat wel het geval was
bij mijn vriendinnen en buren.
Wij
mochten wel naar de nachtmis, onze ouders deden dat niet, maar
daarna moesten we heel zachtjes naar bed, zodat er niemand wakker
werd. We zaten dan te knikkebollen in de nachtmis. Dat hadden we er
graag voor over want dan hoefden we de volgende morgen niet naar de
kerk.
Nu
ik zelf ouder ben kan ik me indenken dat onze ouders door hun drukke
werkzaamheden er gewoon te moe voor waren. Als kind snap je dat
niet. Oud en nieuw was altijd erg leuk, zelf gebakken appelbeignets,
waar we ons buikpijn aan aten.
Thea Rademakers – Beneden - Leeuwen
 |
|
Kunstkerstboom vanwege rieten dak
|
|
Toen ik nog een kind was,
hadden we thuis geen kerstboom. Alleen protestanten hadden toen een
kerstboom. De katholieken hadden alleen een kerststalletje.
In het begin van de 50-er jaren kwam
ook in steeds meer katholieke gezinnen een kerstboom. Na veel zeuren
bij moeder kwam er bij ons thuis ook een boompje (kunst). Er mochten
geen echte kaarsjes in, want moeder was doodsbang voor brand i.v.m.
het rieten dak. Daarom had ze een snoer met gekleurde lampjes
aangeschaft.
|
| |
|
We gingen met het hele gezin naar de
nachtmis van 12 uur, maar zaten dan al om 11 uur in de kerk om een
goede plaats te hebben.
Het was vreselijk koud, want er was geen
verwarming in de kerk. Na de mis liepen we door de kou naar huis.
|
 |
|
Thuis mochten er kaarsjes aan bij
het kerststalletje. Er werd spek gebakken, en we mochten met brood
in het spekvet “soppen”. Soms werd er ook balkenbrij gebakken.
Daarna naar bed, wat speciaal was, zo laat, want anders mochten we
natuurlijk nooit zo laat naar bed. |
| |
|
De volgende ochtend gingen we weer
naar de kerk. Dan duurde het lang, want het waren 3 missen,
een hoofdmis met nog twee kleine missen er achteraan. Uit de
kerk gingen we thuis eten. Vader slachtte altijd een konijn
voor het kerstmaal. Tussendoor werden er spelletjes gedaan
of kerstliedjes gezongen. ’s Middags gingen we weer naar de
kerk, want dan was er lof. |
|
Anneke van Rijn - van den Bosch -
Dreumel |
|
|
In de rij voor de biecht
|
 |
|
Ik herinner me nog dat ik als schooljongen in de jaren
dertig in de Kerstnacht om 3 uur naar de nachtmis ging. Dat
was een lastige tijd. Van te voren kon je maar even slapen
en de tijd erna was ook maar kort. Na de nachtmis kwamen nog
twee kleine Heilige Missen. Je kon de kerk uitgaan na de
nachtmis, of na één H. Mis of blijven zitten tot de twee
extra H. Missen waren afgelopen.
Eén persoon van
het gezin bleef thuis om de kachel brandend te houden. Na de
nachtmis was er een koffietafel. Van tevoren was er zelf
geslacht en er werd worst bewaard voor de koffietafel. Op
zaterdag voor Kerst moest men gaan biechten. Dan waren er
paters die de biecht afnamen. Het was vaak heel druk, de
mensen stonden in de rij en moesten lang wachten tot ze aan
de beurt waren.
Thuis was er
geen kerstboom, alleen een stalletje. Soms mochten de
kaarsjes even aan, maar dan wel met een emmer water erbij
voor de veiligheid! Op eerste Kerstdag gingen we ’s ochtends
weer naar kerk. ’s Middags gingen de gezinnen vaak weer naar
kerk om de kerststal te bekijken met de kinderen. Dan
mochten de kinderen een cent in de knikengel doen.
|
|
Daan van Sommeren - Beneden - Leeuwen |
De knikengel bij
de kerststal in de R.K. Kerk heeft een "make-over" gehad |
|
|
 |
Nico de Jong houdt zich bezig met dialect
en beschrijft in plat Dreumels het bezoek aan de nachtmis in 1963........
Lees of
beluister
het door Nico ingesproken verhaal ..... |
|
Kerstmis aan de Rooij |
|
De Kersttijd is voor mij altijd een speciale tijd omdat ik enkele dagen
voor Kerstmis net na de oorlog op “de Rooij” geboren ben.
Mijn eerste
herinneringen aan Kerst zijn koude, donkere dagen, sneeuw en een
huiselijk feest. Het eerste kerststalletje en kerstgroep dat ik me
kan herinneren was van stevig papier gemaakt. Het bestond uit de
gehele H. Familie met engeltjes en een kameel en had vele kleuren.
Voor dit
stalletje stonden acht gekleurde kaarsjes, voor elk gezinslid een,
vastgezet in een houdertje van sterretjes. Als die dan werden
aangestoken, moesten we oppassen dat er niet tegenaan gestoten werd.
| Nederland was in
die tijd nog in opbouw en zo was het eigenlijk ook met onze
kerststal. Het jaar erna bracht de Sint bij ons een groot pakket,
met daarin een nieuwe kerststal.
Deze werd dan op de dag voor
Kerstmis opgezet door ons moeder en later door onze Wim, die daar
heel creatief in was.
Dan was het Kerstfeest. Dat was veel naar de
kerk. Toen had je nog drie H. Missen aaneengesloten, zodat je er
weer goed tegen kon.
De kerk was koud,
er was geen verwarming zoals nu. Het was zo koud dat je je eigen
adem kon zien. Uit de kerk gingen we lopend terug naar “de Rooij”.
Iedereen liep toen naar huis uit de kerk. |
 |
|
De stoet werd dan hoe
langer hoe kleiner. Men deed toen rustig aan. Thuis was de tafel
gedekt met puntbroodjes (die zaten in die tijd nog allemaal aan
elkaar) en met lekkere dikke metworst. Extra bewaard van de
slachterij. Deze worst werd alleen gegeten met zon- en feestdagen.
De kachel was dan
lekker warm, er werd een spelletje gedaan of als er sneeuw lag,
buiten gespeeld of geschaatst op “het gat van Voet”. Als er ‘s
middags lof was gingen we weer naar de kerk en werd de kerststal in
de kerk eens goed bekeken.
Bij thuiskomst werd er in het
schemerlicht van de kaarsjes en de brandende kachel liedjes gezongen
en verteld hoe er Kerst werd gevierd bij ons vader en ons moeder
thuis. Toen was het nog rustig en onbezorgd en men was tevreden in
mijn kinderogen.
En nu is onze
generatie zelf
ook zover dat we onze kinderen gaan vertellen, hoe rustig, koud en
gezellig onze Kerstdagen waren bij ons thuis.
Tonny Janssen - de Wild - Puiflijk |
|
|
 |
|
Kerstmis 1963 of 1964, L-R:Jos, Marian, Gea en Henk van
Sommeren |
| |
 |
|
Kerstmis 1967:
Arno van den Bosch |
|
|
Korsmis 1963
|
| |
|
Kwier wakker umdae ons moet in de
ae:ndre slopkamers bezig waar te roepe: "Aen 'n bietje opschiete ae:nders
hè’n we gin plaek mèr". |
| |
|
We lope mit ‘n maen of twoalf dur
de kaauw aen de snouw noar de kèrk. Aes we langs 't hûske vaen
Haennes kamme denk ‘k wèr aon z'n graepke aes tie kijnder zie. Daen
zin tie: "Khè ne muis onder de paet. Kik mar hij bewèèg". Aen daen
schoof z'n paet vaen veur noar achtere op sunne kop. |
| |
|
Bij 't huis van Tieke zouw ’k ‘t
liefste aon d'n ae:ndere kaent vaen de stroat gôn lope. Waent Tiek
hè n’ grooten hond aen op groote hond hèk ‘t nie. Vaen Sijntereklaos
aen Zwarte Piet hoef ‘k nie mèr bang te zijn. Die kamme paes folgend
jaor trug. Mar wael vaen d'n bütkael. Daes unne lillikert. Die kaen
overal aen altèt teveurschijn kamme. Aen daen nim tie oe mee. |
| |
|
Buite vonk ‘t koud mar aes we de
kèrk in gaon vijnk ‘t laekker wae:rm. We gaon ûrst naor de kerstal.
We krijge vaen ons moet n’ caent die w’n in ‘t glufke vaen 't
geknielde engeltje goje.
Aes de caent val bewèègt z'n kûpke. Kfijn
dae su mooj daek t‘r wael bij zouw wille blijve staon.
Umdae de banke in 't middeschip op
te gehuurde plaekke nao ammaol vol zijn gaon we zuwae achteraon in
de linkse zijbeuk sitte. Ons moet sit 'n bank naor veure aen ze voer
t‘r gewone ritueel uit. |
 |
|
| |
|
Umdae su mistal op d'r knieje zit lèè su
d'r glaceejs zo nir dae su mi t'r elleboog d'r op kaen hange. Daen
slijte d'r mouwe nie su gaauw. Kfijn ’t ae:rrig dae we nouw achter
de pilare zitte waent daen kaen’k mar 'n stripke zien vaen wae sun
ae:ge op taltaar afspul.
|
| |
|
De bael ging aen we ginge ammaol
staon. Fie van Gaeldere aen durre miens, Piet faen Lith, kwame nog
naet op tèt fur 't wijwaoter waor de pustoor mi dur de kèrk ging.
Wijwaoter vonk nog wael leuk, mar aes te wierrookkètel opeging daen
viele dur zoaes gewoonluk miense flaauw. |
| |
|
Dae waar ok gin wonder waent we
moesse ammaol nuchter zijn waent ae:nders mochte nie te cumünnie.
Behalven ik ware d’r meer die 't kwaod han. Dae konde goed aon de
witte smülekes sien. |
| |
|
Achterin de kèrk stonde stoere
kaels in d'r duffels aen musjaesterse bokse. Aen hoe stoer ze ok
ware, aes te misdienaar vur de consecratie belde ginge al die kaels
op te knieje. |
| |
|
D'n Hoogmis duurde ae:ndeloos lang
dur al die Latijnse gezange. Mar dae waar nog wael te dün. Tae:rgst
ware de drie stille misse die d'r achteraon kwame. Dae duurde zulang
daek ’t koud kreeg. Ontieggeluk koud. Daen docht ’k aon d'n dikke
jae:s, aon dikke sokke in hoge schoen in plaek van 't sondagse pak
aen dunne sokke in te naauwe schoene. |
| |
|
‘t Makte wae:nig goed mar d'r
gebeurde toch nog wae leuks. Aes te pustoor veurzin bij de Lietenie
vaen alle Heilige zinne wij aes aentwoord: "Bid fur Keukjes". De
grote miense wiere kwaod mar wij han effe schik. |
| |
|
Nico de Jong -
Varik |
| |
|
 |
|
|
 |
|
 |
| |
|
Dennentakken uit
de tuin |
|
In de
Protestante Kerk stond een heel grote kerstboom met echte
kaarsjes. De kerstviering was altijd overdag en daar gingen
we dan allemaal naar toe. Uit de kerk was er eigenlijk niets
aparts. Er werd verder ook niets versierd met kerst, alleen
bij het eten was er wel altijd iets extra’s, iets meer dan
gewoon tenminste. Later toen ik getrouwd was knipte ik
uit een den die voor het huis stond een paar takken
en die werden dan versierd. Pas veel later kwam er bij ons
pas een kerstboom in huis. |
|
Gerrit van Dijk - Dreumel |
|
| |
|
Kerstherinneringen |
 |
|
De
eerste herinneringen van Wim en Gerrie Verhoeff uit
de Hogeweg, gaan terug naar de lagere schooltijd.
Gerrie woonde toen in Druten en bezocht daar de
School met de Bijbel: “Wij vierden het kerstfeest op
school. Er werd gezongen en als cadeau kregen we een
jaarlijks een sinasappel en een leesboekje mee. Die
leesboekjes heb ik allemaal nog! Thuis hadden we nog
geen kerstboom. Dat kwam pas geloof ik in 1957.”
Wim
bezocht de Protestante school in Wamel. “De
kerstviering werd gehouden in de vlakbij gelegen
N.H. Kerk. Daar werd onder leiding van meester
Uijterlinde een grote kerstboom geplaatst. Jarenlang
heb ik daarbij mogen helpen. De boom werd versierd
met kerstballen, een piek en echte kaarsjes. Tijdens
de viering had een van de leerlingen “brandwacht”.
Gewapend met een spons en een emmer water moest je
dan de brandende kaarsjes in de gaten houden.”
Ook
bij Wim thuis hadden ze aanvankelijk geen kerstboom.
“Dat was heidens en dat kon natuurlijk niet. Maar zo
rond 1950 zorgde mijn vader ook voor een echte
kerstboom. Dat was best wel uniek want andere
protestante families hadden er nog geen. Ze kwamen
dan bij ons op visite om met hun kinderen naar de
versierde en verlichte kerstboom te kijken. Samen
zongen we dan kerstliedjes. Dat was best wel
gezellig.”
Op
Eerste Kerstdag ging je naar de dienst in de N.H.
Kerk. “In Dreumel heeft het tot 1983 geduurd voordat
er een kerstboom in de kerk zelf geplaatst werd”,
aldus Wim. “Voor die tijd stonden er op de tafel een
aantal kerstbakjes. Die werden na de dienst bij
oudere gemeenteleden bezorgd. Tegenwoordig staat er
een kerstboom met lichtjes en zijn er aan de wanden
op bescheiden schaal kerstversieringen aangebracht”.
“Uit
de kerk ging je naar huis en was er een warme
maaltijd. Veel verschil met een gewone zondag was er
eigenlijk niet”, vertelt Gerrie. “Je kreeg soep,
aardappelen en groenten en pudding. Alleen het vlees
was meestal wat meer en duurder. Dan at je
bijvoorbeeld rollade.” |
|
Als kind hebben
Wim en Gerrie maar weinig gemerkt van het verschil
tussen katholiek en protestant. “Soms werd je, als
je op weg naar school was, wel eens uitgescholden.
Men had er een soort gedichtje van gemaakt: |
| |
|
Protestante
bonken |
|
Lopen op de
klompen |
|
Geloven niet
in God |
|
En pissen in
de pot |
|
|
Voor de rest
merkten we er weinig van. Na de lagere school
bezocht ik samen met andere (katholieke) Dreumelse
jongens de katholieke Land- en Tuinbouwschool in
Beneden – Leeuwen. Behalve bij het vak godsdienst
(ik mocht kiezen: of meedoen, of huiswerk maken
achter in de klas of boodschappen doen voor de
leraar) waren er geen verschillen. Gelukkig maar!” |
|
Wim en
Gerrie Verhoeff - Dreumel |
|
|
|
| |
| Een kerstboom,
stro, papier, kaarsjes......... Meestal gaat het goed, maar
soms ook niet, zoals in onderstaand verhaal......... |
| |
|
Kerstbrand |
|
Ieder jaar werd bij ons thuis in Best een
kerststal van berkenhout met een schuin afhellend rieten dak
in de grote woonkeuken met houten zoldering gezet. In de
kerststal werd de kerstgroep met droog mos geplaatst en door
het rieten dak werd de kerstboom zonder kaarsjes maar wel
met versieringen gestoken. De kerstgroep had ik voor mijn 10de
verjaardag gekregen. Deze valt op 21 december, ik had een
cadeautje en ons gezin een mooie gekleurde gipsen
kerstgroep.
In de kerststal mochten geen kaarsjes
geplaatst worden vanwege brandgevaar, behalve op 1e
en 2de kerstdag en op het feest van Driekoningen,
de laatste dag van het kerstgebeuren. Mijn plaats aan de
eettafel was aan het einde waar de kerststal stond met op
Driekoningendag een brandend kaarsje in de kerststal. Toen
ik in de late reeds donkere namiddag op mijn plaats aan de
tafel zat ging ik zonder nadenken met mijn armen naar
achteren. |
| |
|
Hierbij schoof ik het brandende kaarsje ook naar
achteren zodat het rieten dak van de kerststal, het droge
mos en de totaal uitgedroogde kerstboom vlam vatte. In een
oogwenk was het een vuurzee en begon de verf op de zoldering
van de keuken ook te bladderen en te branden.
Mijn zus die
een schaal met vlees in water in de aanrechtbak zag staan
pakte deze en gooide water, vlees en schaal in de brand om
te blussen Dit hielp natuurlijk geen zier. Ondertussen had
mijn moeder vlug de kleine kinderen de keuken via de
bijkeuken naar buiten gejaagd.
Goede raad was duur, niet denken maar
handelen. Mijn moeder en ik hebben toen de brandende
kerststal met daarin de brandende kerstboom door de
keukendeur heen via de bijkeuken naar buiten gesleurd.
Daar hebben wij de kleintjes weer
verzameld, maar eentje konden wij niet vinden. Die
zat uit angst ineen gedoken in een hoek van de
bijkeuken.
|
.JPG)
|
1959: fam.
Wim v. Sonsbeek-Liefkens, geboren,
getogen en getrouwd in Dreumel. Zittend L-R: Janny, moeder Lena, Madeleine,
vader Wim; staand L-R: Cor, Henk, Clara,
Marie-José, Til en Hans
|
|
|
|
| |
|
|
Het was een grote ravage in de keuken,
bijkeuken en buiten met de nabrandende kerststal, berstboom
en versieringen. Gelukkig had ik geen brandwonden, maar mijn
moeder had op al haar vingers en boven op haar handen grote
brandblaren. De pijn was zeer hevig. Om deze pijn weg te
nemen ben ik met mijn moeder naar onze slager gegaan waarvan
wij wisten dat hij brandwonden kon overlezen waardoor de
pijn verdween. Wat hij gepreveld heeft weet ik niet, maar de
pijn verdween inderdaad.
Na al deze commotie kwam mijn vader thuis van
zijn werk. Hij overzag de situatie en sprak de magische
woorden: “Had het maar laten branden, het vuur was vanzelf
uitgegaan”. Gelijk had hij maar hij zei er niet bij of dan
ook het huis was afgebrand. Een overbuurman deed er nog een
schepje bovenop: “Je bent nu al mooi van die rommel af,
anders had je het hele spul morgen toch moeten opruimen”.
De gehavende beelden van mijn kerstgroep
staan na 55 jaar nog ieder jaar bij mij thuis in de
kerststal. Destijds hebben we weer de koppen op de beelden
en de vleugels aan de engel gelijmd. Met viltstiften zijn de
kleuren bijgewerkt en mijn kinderen hebben in hun jeugd op
de kale kop van St. Jozef en de herders grijze en zwarte
haren van breigaren geplakt.
En tegen Kerstmis komt deze
kerstgroep nog in de originele doos weer naar
beneden en willen onze kleinkinderen weer graag met
de beeldjes spelen.
|
 |
| |
De
kerststal van Henk van Sonsbeek |
|
|
Een prettig Kerstfeest aan een ieder en pas
op met vuur(werk)! |
|
Henk van Sonsbeek - Veldhoven
|
| |
|
|
|
|
| We besluiten deze kerst editie met
een prachtig verhaal, geschreven door Anna van de Torre.
Zij beschrijft op beeldende wijze haar jeugdherinneringen
aan Kerstmis op 't Schutlaken, het voormalige café op de
grens van Wamel en Dreumel........ |
| |
| Toen
was geluk heel gewoon
|
|
Begin jaren
vijftig van de vorige eeuw werd het kerstfeest toch een
beetje anders gevierd dan nu. Geen versierde kerstbomen of
cadeautjes, geen hel verlichte voortuinen vol plastic
Kerstmannen en lampjes en geen stapels kerstfilms in de
aanbieding bij de Free Record Shop. Wij hadden nog geen TV,
de wind huilde om het huis, de kachel stond te snorren op
vier, er hing een lapje voor de brievenbus en in de
tochtigste kieren zat papier. |
| |
|
Het heeft
licht gesneeuwd, in mijn herinnering hadden wij rond de
kerstdagen begin jaren vijftig altijd sneeuw. Na zoveel
jaren gaan herinneringen aan kinderjaren samen klonteren en
worden de afzonderlijke jaren samen gevoegd tot één
herinnering. Zodat de herinnering aan de viering van
kerstmis niet de herinnering is van één jaar maar van al
mijn kinderjaren samen.
Voor de
nachtmis fiets ik samen met mijn vader en moeder en mijn
twee broers over de donkere polderweg de vijf kilometer naar
Dreumel naar de St. Barbara kerk aan de Rooysestraat.
Wij
wonen aan de rand van het dorp en moeten een behoorlijke
tocht maken om onze plichten als goed katholiek gezin te
vervullen. Langs de polderweg staan geen lantarens en de
straat wordt slechts verlicht door onze fietslampjes. De
sneeuw knispert onder de wielen van onze fietsen en boven
ons is de hemel donkerblauw, helder en koud. |
 |
|
Langs
de polderweg staan geen lantaarns....... |
|
.jpg) |
In de verse
sneeuw zijn soms de sporen van de pootjes van hermelijntjes,
konijnen of hazen te zien die eerder die avond de smalle
polderweg zijn overgestoken.
We zijn dik aangekleed, wij
dragen alle drie gebreide borstrokken, compleet met
veiligheidsspeld waaraan een scapuliertje hangt zodat de
heiligen ons kunnen beschermen op onze tocht. Toch moet ik
rillen omdat we sinds het middaguur niks meer hebben
gegeten, we moeten nuchter blijven om straks, tijdens de
nachtmis, ter communie te kunnen gaan.
We dragen
door oma gebreide wanten die bij een paar graden vriezen de
handen niet warm kunnen houden daarom hebben we ook nog
moffen aan de fiets waar we onze handen, met wanten en al,
in hebben gestoken. Het is net Sinterklaas geweest en hebben
ieder, als cadeautje, onder andere een paar fietsmoffen
gekregen die met een gespje om het stuur van onze fiets zijn
gebonden. |
|
op weg
naar de nachtmis in de R.K. Kerk |
|
|
|
Ik draag
een muts diep over mijn oren, mijn broers dragen gebreide
grijze bivakmutsen, en allemaal hebben we een tot over de
neus opgetrokken das om en dikke gebreide sokken aan. Toch
heb ik koude tenen als we bij de kerk aankomen en in de kerk
worden die niet warm.
Het gevoel van saamhorigheid in de
nachtmis, in die jaren, is een beetje aan mij voorbij
gegaan. Ik probeerde warm te worden en kon ondertussen maar
weinig zien van wat er op het altaar gebeurde omdat er
zoveel grote jassen mij het uitzicht ontnamen.
De preek
van pastoor van den Hurk kan ik niet zo volgen, ik ben er
nog te klein voor. Bovendien kan ik het slecht verstaan zijn
woorden vallen soms weg onder het gestommel, geschuifel,
gekuch of het luidruchtig snuiten van neuzen. Merkwaardig
hoeveel mensen er verkouden waren. |
 |
|
| |
.jpg) |
Met
mijn broers en mijn moeder zit ik in dezelfde bank.
Mijn vader staat bij de mannen achter in de kerk,
pet in de hand. Ik heb die nachtmissen een beetje
uitgezeten wachtend tot we weer naar huis mochten
terug naar de warmte.
De lange
weg in het donker door de polder weer naar huis maar nu met
de zalige gedachte aan een warme kachel. Voor we naar bed
gaan krijgen we heerlijke boterhammen, besmeerd met smout en
belegd met warme gebakken plakken donkerrode balkenbrij met
krenten en grote koppen warme thee met scheppen suiker en
een grote scheut melk van eigen koe.
Net als we weer een
beetje op temperatuur zijn moeten we naar bed. Nog eens
moeten we de kou trotseren van een onverwarmde slaapkamer.
Proberen warm te worden in het holletje van de kapokmatras
met een kruik. Onder doorgestikte zware dekens en een
gelooide schapenvacht op het voeteneind. Grote ijsbloemen op
de ramen. |
|
|
op weg
naar huis, naar de warme kachel....... |
|
|
|
Wij hebben
geen kerstboom in die jaren, dat was niet Katholiek.
Kerstcadeautjes hadden we ook niet. Wel een kerststal. Die
beeldjes van de kerststal gaan mijn hele jeugd mee. Ieder
jaar wordt de beeldengroep van zolder gehaald en worden de
fragiele stenen poppetjes een voor een uit de stukjes
krantenpapier gewikkeld. De stal is ieder jaar een andere.
Eerst is er de Blue Band margarinedoos die op zijn kant
wordt gezet en waar we grijs gekreukt papier omheen wikkelen
om het uiterlijk van een grot te suggereren. Naarmate we
ouder worden, botvieren mijn broers hun aankomende
timmertalenten op de kerststal en krijgen we houten
getimmerde stallen, met in de voortgang van de jaren een
steeds mooier resultaat. De engel in het lichtblauwe kleed
(zie foto), al
die jaren in wisselende onderkomens, steevast boven in het
midden van de stal genageld, Gloria in Exelsis Deo.
Op eerste
kerstdag hebben we een kerstdiner, dat toen nog niet
kerstdiner heette. Wij aten gewoon warm om twaalf uur ’s
middags, ook met kerst. Met zijn vijven aan de tafel die
midden in de woonkeuken staat. Omdat het kerstmis is eten
wij haas. |
 |
| |
|
 |
Altijd haas, door mijn vader zelf
gevangen. Mijn vader zette strikken op de eendenkooi en
brengt hazen, konijnen en fazanten mee naar huis. De haas
hoorde speciaal bij kerstmis. Zo’n vers gevangen haas moest
een paar dagen besterven en daarna hing mijn moeder de haas,
met strotouwtjes, aan de achterpoten op aan de balken op de
deel.
Moeder haalt met een scheermes het vel van de haas.
Dat scheermes had toen nog geen houdertje en moeder hield
dat vlijmscherpe mesje zonder enige bescherming in haar
hand.
Langzaam wordt het beest gevild als ze met het mesje
het vlies tussen vel en vlees doorsnijdt steeds rondjes om
het hazenlijf makend en het vel met kleine rukjes
binnenstebuiten naar benedentrekkend naarmate het villen
vordert. Ik sta er bij, ik kan niet weglopen omdat ik het
bakje vast moet houden onder de kop van de haas om het bloed
op te vangen. |
|
't Schutlaken
waar elk jaar weer een haas in de pan
verdwijnt |
|
|
| |
|
Een gevilde haas hangt aan de zoldering en het
binnenstebuiten gekeerde, nu losse vel wordt opgevuld met
stro zodat het een soort worst wordt. Het gevulde hazenvel
wordt op een stok gestoken en in een hoek van de deel te
drogen gezet bij de andere stokken met hazenvellen. In het
voorjaar zal de vellenkoopman langskomen.
De gestroopte haas
wordt ingesmeerd met mosterd en gaat in de boter in de pan
met enkele blaadjes laurier. De haas wordt zachtjes
botergaar gestoofd op het petroleumstel. De lucht van een
brandend petroleumstel roept bij mij nog altijd nostalgische
beelden van vroeger op. Als laatste wordt de saus gemaakt
van het opgevangen bloed met een beetje maïzena erdoor.
Op de
boerenkeukentafel komt de braadpan met de haas te staan,
naast een pan met spruiten en een schaal donkerrood
gestoofde peertjes. Een grote pan met gekookte aardappelen
hoort daarbij.
|
 |
|
1955: Janus,
Driekske, Anna, Mari en Jan v.d. Torre |
|
|
|
|
Als de
aardappelen gaar zijn giet moeder ze af in de gootsteen en
gaat dan met de pan hete aardappelen naar buiten om de pan
voor de keukendeur, in de koude buitenlucht, aan een oor
heen en weer te slingeren zodat de aardappelen bloemig
worden. Bloemige aardappels hoorden absoluut bij dit
feestmaal in een grote aluminium pan midden op tafel. Ik
lust alles van de haas behalve de kop. Moeder
houdt daar wel van en kluift met waar genoegen de hele
hazenkop kaal. Op haar bord ligt er daarna dan dat kale
kopje van die haas met van die karakteristieke grote
voortanden.
Als toetje,
dat toen nog niet toetje heette, krijgen we pudding.
Zelfgemaakte bitterkoekjespudding van de melk van eigen
koeien. Een koelkast komt pas veel later en de pudding werd
koel gehouden door hem buiten op de stoep, in de lichte
vrieskou, voor de keukendeur te zetten. Niet te dicht bij
het prikkeldraad, waar de varkens achter liepen, anders
slobberden die de bak met pudding leeg. Op de pudding lag
een dik vel maar dat hoorde zo en als kinderen mochten wij
daar gewoon omheen scheppen. Vader at met smaak het vel.
Mijn moeder
is zeer praktisch van aard en van een kerststal in de
voorkamer is geen sprake. Een boerin kent geen kerstverlof,
de koeien moeten nou eenmaal worden gemolken en ondertussen
zijn de drie kinderen alleen in de kamer bij de kerststal
met de kaarsjes en dan is brand niet ondenkbaar en een
boerderij met rieten dak kan geweldig fikken.
|
 |
|
Bij oudere
kerststallen hoorde ook een kooihondje |
|
|
|
|
|
“Da kulde
mij nie’ vertelde moeder vele jaren later als ze uitlegt
waarom de kerststal niet in de kamer stond maar op de rand
van het aanrecht in de keuken. Niet echt gezellig maar wel
een stuk veiliger. Tijdens het melken kwam moeder steeds
even een blik werpen in de keuken om de kinderen in de gaten
te houden, of we toch niet stiekem alvast de kaarsjes hadden
aangestoken. Wij waren ongeduldig, er was nog geen TV om ons
bezig te houden en we waren te opgewonden om rustig achter
de kachel een boekje te lezen. Pas als we de avondboterham
op hebben en moeder weer tijd heeft, wordt ons geduldig
wachten beloond en mogen nu echt de kaarsjes aan.
|
|
|
.jpg) |
Voor de
kerststal die op de rand van het aanrecht staat zitten mijn
broers en ik ieder op een stoel. Het sublieme kerstmoment,
het grote licht gaat uit en de keuken wordt alleen verlicht
door drie kaarsvlammetjes van potlooddunne rode kaarsjes van
oorlogskwaliteit in een roodzwart bakelieten houdertje.
We
staren in de vlammetjes terwijl vader en moeder aan de
keukentafel ons in de gaten houden. De kerststal moet het
nog doen zonder de drie koningen. In de jaren vijftig werden
de drie wijzen uit het oosten pas op zes januari in de
kerststal gezet. Pas op die datum waren de drie koningen op
hun kamelen immers aangekomen? Daarom was ook de zwarte
koning Balthasar er nog even niet bij.
Voor mijn broer Mari
was dit een prettige bijkomstigheid. Zo werd hij niet steeds
herinnerd aan het feit dat hij de zwarte koning bij het
uitpakken op de keukenvloer had laten stuiteren.
Iedere
katholieke familie had in die tijd wel een geschonden
beeldje in de kerststal, een schaap zonder oor, een herder
zonder staf of Jozef zonder handje. Wij hadden onze zwarte
koning Balthasar die eens zijn hoofd had verloren toen mijn
broer hem bij het uitpakken wat onvoorzichtig op de stenen
keukenvloer had laten vallen. |
|
de
zwaar beschadigde zwarte koning Balthasar |
|
|
|
|
|
Dat hoofd
is er door mijn vader weer opgeplakt met jaren vijftig lijm.
Zodat het leek alsof er pur-schuim was gebruikt. Balthasar hield er een
dikke geelachtige kraag van over rond zijn blote donkere
nek. De zwarte koning werd er niet mooier van ook al niet
vanwege zijn zeer spitse Michael Jackson neus.
|
|
|
|
Drie kleine
kinderen zitten daar op een keukenstoel met ieder
één kaarsje voor de neus. Dat ene kaarsje was je
eigendom, met dat kaarsje deed je mee aan de
wedstrijd. Die kaarsjes uit de jaren vijftig zijn
rood, klein en van slechte kwaliteit. Die kaarsjes
zijn gevoelig voor elke zuchtje tocht en beginnen
dan op druipkaarsjes te lijken. Zij zijn dan sneller
opgebrand. Wij hebben van dat ongemak een spel
gemaakt.
Door voorzichtig tegen het kaarsje te blazen brandde
het sneller op. Wiens kaarsje het eerst was
opgebrand had gewonnen. Dat wedstrijdje was
verzonnen door mijn broer, bij wie het
wedstrijdelement er al jong in zat. Het speciale
kerstgevoel is voorbij als moeder het grote licht
weer aan doet, de kaarsjes zijn opgebrand en mijn
broer, zoals ieder jaar, de wedstrijd heeft
gewonnen. |
 |
|
| Anna
van der Torre - Zoetermeer |
| |
|
|
| |
|
 |
| Heeft
u genoten van deze Kerst - special? |
laat
het ons
weten! |
| |
| Wij vragen uw
medewerking voor de kerst-special 2008. |
| Wat
moet u doen? |
- Maak een foto van
u en uw kerststal en
stuur die ons toe
- Maak een foto van
uw (klein) kinderen bij de kerstboom en
stuur die ons ook toe
- Heeft u nog
bijzondere kerstherinneringen?
Stuur ze
ons toe en wij verwerken ze in een
verhaal!
|
|
 |
|
|
| |
|
|
