| |
|
De schutskooi van 1821 stond ongeveer op de plek waar de gemeente
Dreumel in 1960/1961 - na reconstructie van en aanleg riolering in
de Dorpstraat - een indrukwekkend zebrapad aanlegde. Men verwachtte
destijds dat het pleintje zo groot was, dat het aanleggen van een
zebrapad voor een veilige oversteek noodzakelijk was. |
| |
.jpg) |
| Zebrapad
bij café 't Zwaantje. Op de achtergrond de slagerij van Hend Reuser. |
| |
.jpg) |
.jpg) |
|
Deze schutskooi staat
in Oud-Alblas
Bron:
Streekgeschiedenis Alblasserwaard |
Deze schutskooi staat onder
aan de dijk,
vlakbij de molen van Dieden
Bron:
Heemkundekring Land van Ravenstein |
| |
|
Verklaring / betekenis van de
naam van het perceel |
|
In de literatuur
vinden we diverse schrijvers die een verklaring geven voor de naam
schutskooi. |
|
|
|
Schönveld:
Men kan hier denken aan het schutten, dit is het
in bewaking nemen van het vee, dat op de afgesloten landen niet mocht komen
en dan door de eigenaar tegen betaling van boete kon worden teruggehaald;
vandaar bijvoorbeeld de veldnaam ’t Schuthok, weiland bij Rijswijk in de
Betuwe, Schutskooi (in Rossum). |
|
|
|
Edelman-Vlam:
De sloten hadden in de zomer vaak weinig water. Het gevolg ervan is, dat het
vee van die gelegenheid dikwijls gebruik maakt uit de weiden te breken,
waardoor het op wegen of andermans land terecht komt.
Het is nu de taak van de zogenaamde schutter dit loslopende vee op te vangen
en in een stal onder te brengen, waaruit de eigenaar zijn beest tegen
vergoeding terug kan komen halen |
|
|
|
Wikipedia:
In vroeger tijden waren er vele boeren die hun
percelen nogal provisorisch hadden omheind. Er bestond toen overigens geen
prikkeldraad of ijzerdraad, dus enkel sloten, (doorn)heggen en houtwallen
konden verhinderen dat het vee losbrak. Het gebeurde dus vaak dat vee uit de
omheining brak en op de openbare weg belandde.
Het is hierom dat gemeenten vaak een omheinde kooi
inrichtten waarin losgebroken, loslopend of verdwaald vee kon worden
opgevangen. Dit geschiedde door de schutter, een van gemeentewege
aangestelde functionaris.
De wettige eigenaar van het betreffende dier had drie dagen tijd om het op
te komen halen. Wel moest hij dan per dag een schutsgeld betalen, een soort
onkostenvergoeding en boete. Kwam de eigenaar niet opdagen, of weigerde hij
te betalen, dan werd het dier verkocht. Reeds in het begin van de 14e eeuw is sprake van
schutskooien. |
|
|
|
Een schutskooi in de gemeente Dreumel |
|
Het is niet bekend wanneer er in Dreumel de eerste
schutskooi is geplaatst, maar we mogen er vanuit gaan dat er in 1821 al een
schutskooi was. In het verslag van de gemeenteraadsvergadering van 6 juni
1850 bespreekt burgemeester Gerardus van Welie met zijn raadsleden het
volgende agendapunt: |
|
|
De Burgemeester geeft aan de vergadering te kennen,
dat op het Schutten van vee in deeze gemeente geene Reglementen bestaan, en
dat er dus noodwendig hieromtrent reglementaire bepalingen diende te worden
beraamd en vastgesteld, naar welke zich niet alleen de eigenaren van landen
of bruiker dezelve, maar ook de Schutter, voor het vervolg zullen hebben te
gedragen. –
De Burgmeester brengt tevens ter tafel een concept reglement dienaangaande,
zulks aan de beöordeeling en goedkeuring der vergadering
onderwerpende. –
Wordt lectuur van dit stuk gedaan en hetzelve ter beraadslaging voorgenomen.
Daarbij in overweging genomen, dat het voor het algemeen belang
allernoodzakleijks is dat op het Schutten van vee reglementaire bepalingen
worden gemaakt en vastgesteld, aangezien men zich, door gemis van zodanig
reglement, nergens aan weet te houden en zulks soms groote moeilijk heeden
is veroorzakende. –
Door de vergadering geene de minste aanmerkingen of bedenkingen op hetzelve
gemaakt zijnde
Is goedgevonden: Het zo evengemelde Reglement in allen deelen goedtekeuren
en vast te stellen.
(Originele spelling en schrijfwijze gehandhaafd) |
|
|
|
De gemeente stelt een "schutter" aan. De volgende artikelen uit dit reglement geven duidelijkheid over wat er van de Schutter,
maar ook van de inwoners verwacht wordt: |
|
|
Art. 12. 9
De Schutter zal niet alleen van behoorlijk
relaas van de door hem ontdekte overtredingen
tegen dit Reglement moeten opmaken en aan den
Burgemeester of hoofd van het plaatselijk bestuur
moeten overhandigen, maar zal ook gehouden zijn, om
het Vee, van wat aard ook, hetwelke op plaatsen
teegen dat reglement gevonden wordt en waarvan hij
den eigenaar niet kent, te Schutten en in de Schutskooi
of door het Gemeente bestuur aangewezene plaats te brengen.
Art. 13. 10
Ook zal hij daarenboven requisitie en ten gevare
van den eigenaar, huurder of lastgever op dat land gevonden
wordende paarden, beesten of ander Vee moeten Schutten,
en in de Schutskooi of ander daartoe bepaalde plaats
te brengen. –
(Originele spelling en schrijfwijze gehandhaafd) |
Het schutgeld (Art. 15.11)
De Schutter zal voor Schutgeld genieten:
des Daags per stuk:
Voor paarden, ….. en runderen, Jong of oud ƒ ,, ,, 25
Voor Schapen, bokken en Geiten
- ,, ,, 05
Voor Varkens
- ,, ,, 10
Voor ganzen, kalkoenen, eenden of Hoenders - ,, .. 05
Zullende het Schutgeld des nachts,
waaronder men
behoort te verstaan één uur voor- af na zonsop- of ondergang, als
ook van Vee buiten dorps
ingekomen, verdubbeld worden, alles onverlet de
kosten welke men zou moeten aanwenden voor
Varkens, kalveren en ander Vee, dat één man, zonder
hulpe, niet kan drijven, waartoe de Schutter ter zijner
assistentie één of meer personen ten kosten van den
eigenaar zal vermogen te neemen, alles ter kentenis
van den Regter of Hoofd van het plaatselijk bestuur,
welke deeze kosten zullen moeten taxeren, die echter
in geen geval hoger zullen mogen lopen dan het dubbel
Schutgeld.
(Originele spelling en schrijfwijze gehandhaafd) |
|
|
|
|
We mogen aannemen dat het hier gaat om de schutskooi die
op de kaart van 1821 ingetekend staat. |
|
|
|
In de gemeenteraadsvergadering van 5 juni 1873 wordt
onder leiding van burgemeester Gefken "de verordening op de wegen, straten en
voetpaden in de gemeente Dreumel voorkomende op den Legger B" besproken.
De volgende tekst maakt duidelijk wat er moet gebeuren met loslopend
vee en waar een nieuwe schutskooi zal worden geplaatst: |
|
|
| |
Art: 5.
Losloopend of
haveloos vee op de wegen ofvoetpaden gevonden wordende, zal
in de daarvoor bestemde
schutskooi worden geplaatst en ten koste der eigenaren
opgepast en gevoed. |
|
| |
|
|
| |
V
Wordt op voorstel des voorzitters goedgevonden dat de
Schutskooi kan worden verplaatst naar
de Vergerd
tegen over de woning van A. Driessen
en het Gemeente bestuur met de aanwijzing belast wordt.
(Originele spelling en schrijfwijze gehandhaafd) |
|
|
|
|
Bovenstaande maakt dus duidelijk dat de schutskooi aan de
Dorpstraat bij Café "De Zwaan" verplaatst wordt naar de Vergerd en wel
tegenover de woning van A. Driessen.
Uit gegevens van het bevolkingsregister van Dreumel blijkt dat er in boerderij "De
Kikvors" in die tijd ene Arnoldus Driessen woonde. |
|
|
|
.jpg) |
|
|
|
 |
|
"De Kikvors" (nu Irenestraat 8) |
|
|
|
"De Kikvors" staat op onderstaande kaart enigszins
verkeerd ingetekend. Het rode blokje geeft de juiste
locatie van genoemde boerderij weer. Daar tegenover lag een perceel
grond dat eigendom was van de Gemeente Dreumel. Zie hiervoor: veldnaam
De Kikvors,
|
|
|
|
.JPG) |
|
|
|
In 1930 wordt er een nieuwe plek voor een schutskooi
gezocht. Burgemeester en Wethouders van de gemeente Dreumel richten daartoe op
19 februari van dat jaar een verzoek aan het bestuur van de Dorpspolder Dreumel "voor het bouwen
van een schutskooi op de
oude huisplaats
van J. van Erp en wanneer daar eventueel mee begonnen kan worden. Verder
zeggen Burgemeester en Wethouders toe dat “voor
afsluiting der te bouwen schutskooi aan den kant van
Van Rhijn dezerzijds zal zorg worden
gedragen. |
|
|
|
Het polderbestuur laat vervolgens weten "dat men wellicht in april zal zorg dragen voor de
plaatsing der schutskooi op de in dat schrijven aangegeven plaats en de
daarin vermelde op U te nemen verplichting der afsluiting." |
|
|
|
Onderzoek in het bevolkingsregister van de Gemeente Dreumel maakt duidelijk dat de schutskooi wordt gebouwd naast het huis van
Jan van Rhijn aan de Dorpstraat 404 (nu Schoolstraat 12). Daarnaast op de
plaats waar ooit het huis stond van Jan van Erp (voorheen Dorpstraat 405)
wordt een nieuwe schutskooi gebouwd. |
|
|
|
Deze schutskooi is te zien op onderstaande foto's,
afkomstig uit de film over Dreumel die in 1960 gemaakt werd. |
|
|
|
.JPG) |
|
De pijl geeft de plaats aan waar in 1960 de schutskooi
stond. Deze werd dus in 1930 gebouwd. De weg liep nog voor de huizen langs.
Tegenwoordig ligt hier het Frans Halsemaplein (zie foto hieronder). |
|
|
|
 |
|
|
|
Een andere foto uit genoemde film laat een gedeelte van
de schutskooi zien. |
|
|
|
.JPG) |
|
Achter deze personen (weet u trouwens wie deze personen
zijn?
Laat het ons weten!) staat de schutskooi. Sjef van Mourik kan zich deze
schutskooi nog goed herinneren:
"In de tijd
vóór de ruilverkaveling gebeurde het
nog vaak dat er vee los liep in de polder. Je moest dan naar de veldwachter
om de sleutel van de schutskooi te halen. Het was een afgesloten omheining
van ongeveer 4 x 4 meter, gemaakt van planken.
Na de ruilverkaveling werd er een nieuwe schutskooi
gebouwd op de hoek van de Nieuwstraat en de Kooiweg. De planken van deze
schutskooi zijn door mijn ouders gebruikt voor het maken van een
schutting achter ons huis aan de Nieuwstraat." |
|
|
|
 |
|
Schoolstraat 12: de schutskooi stond
tussen de boom en de heg. |
|
|
|
 |
|
Na de ruilverkaveling bouwde men een nieuwe schutskooi op
de hoek van de Nieuwstraat en de Kooiweg. Volgens Tien Sas is deze
schutskooi er begin jaren '90 van de vorige eeuw afgebroken. |
| |
 |
| 1973:
schutskooi aan de Kooiweg. Rechts Tien Sas |
|
|
 |
|
2019: de schutskooi stond op de plek
waar nu het groene kastje staat. |
|
|
|
Eigenaar: |
|
Bron:
Kadasterkaart van de gemeente Dreumel
Datum: 1821
Naam: Schutskooy
Perceelsgrootte: --
Naam eigenaar: Gemeente Dreumel |
.JPG)
.JPG)
