Zwarte mosterd (Brassica
nigra) |
|
|
|
|
Naamgeving
Zwarte
mosterd
hoort tot hetzelfde geslacht (Brassica) als alle
koolsoorten.
De
soortaanduiding ‘nigra’ betekent zwart en dat is de kleur
van de zaadjes, waaruit de mosterdolie wordt gewonnen.
Voorkomen
Zwarte
mosterd
is afkomstig uit het Middellandse Zeegebied, maar groeit al
zo lang in Nederland dat deze tot de inheemse soorten wordt
gerekend.
Je vindt de soort op de uiterwaarden, in wegbermen, maar is
daar vaak ingezaaid, en op omgewerkte grond. |
|
|
|
Herkenkenmerken |
|
|
|
|
|
Zwarte mosterd
bloeit van juni tot september. De gele kroonblaadjes
zijn 7-9 mm. De geelgroene smalle kelkblaadjes
staan tijdens de bloei loodrecht op de stengel.
De vruchten (hauwen) hebben een kort snaveltje
(bovenste stukje van de hauw waar geen zaden
inzitten; zie pijltjes). |
|
|
|
De éénjarige plant
wordt tussen 60 en 120 cm.
Alle (blauw-groene)
bladen hebben een
steel. |
|
|
|
|
|
Gebruik |
|
|
Mosterd is al
lang in gebruik: zowel de Grieken als de Romeinen kenden
mosterd. Er is geel, bruin en zwart mosterdzaad. Alleen de
velletjes, welke om het zaad zitten, zijn gekleurd. Binnenin
is het zaad lichtgeel. Zwarte mosterd levert de zwarte en de
meest pittige mosterd.
Mosterd wordt gemaakt door de zaden te vermalen samen met
azijn, water en zout. De typische mosterdsmaak ontstaat pas
daarna. Behalve voor het maken van mosterd wordt het zaad
ook direct gebruikt in soep en bij het inmaken van groenten.
Ieder land heeft wel
verschillende streken of plaatsen waar een eigen
mosterdsoort wordt gemaakt met “eigen” ingrediënten
en ”eigen” bereidingswijzen. Zo is er bijvoorbeeld Groninger
mosterd, Zwolse mosterd, Zutphense mosterd, Deventer Mosterd
en Doesburgse mosterd. |
|
|
|
In Maas en Waal is er nooit een cultuur
van mosterd maken geweest, ondanks het feit dat het een zeer
geschikte groeiplaats vormt voor deze soort.
Na de Tweede Wereldoorlog is in de kop
van Noord-Holland enige tijd mosterd geteeld. Dit bleek echter op de
toenmalige schaalgrootte niet lonend. |
|
Spreekwoorden |
Er zijn een groot aantal gezegden
en spreekwoorden met mosterd. Een paar voorbeelden:
|
- Hij weet waar Abraham de
mosterd haalt - hij weet hoe de zaken in elkaar steken. Dit is
een verbastering van mutsaard (houtstapel).
|
- Dat is mosterd na de
maaltijd - deze oplossing komt te laat.
|
- Dat is dure mosterd - dat
is dure waar.
|
Mosterd in de bijbel |
Evangelie volgens Mattëus hoofdstuk
13, verzen 31 en 32/ Lukas 13: 18-19:
Hij hield hun een andere
gelijkenis voor: ‘Het koninkrijk van de hemel lijkt op een zaadje
van de mosterdplant dat iemand meenam en in zijn akker zaaide. Het
is weliswaar het kleinste van alle zaden, maar het groeit uit tot de
grootste onder de planten. Het wordt een struik, en de vogels van de
hemel komen nestelen in de takken.’
|
|
Mosterdgas |
Mosterdgas is een chemisch wapen dat vooral in de eerste
wereldoorlog maar ook in Irak werd gebruikt. De verbinding kreeg
zijn naam omdat de geur enigszins aan die van mosterd doet denken. |
|